Kolor oczu i genetyka
Czy nasze maleństwo będzie miało niebieskie, zielone, szare czy brązowe oczy? Kiedy rodzice spodziewali się ciebie, uwielbiali spekulować na temat koloru twoich oczu. Czy będziesz mieć ciemne oczy mamy czy błękitne taty? Na to pytanie w rzeczywistości o wiele trudniej odpowiedzieć, niż wcześniej sądzono. Kolor oczu dziecka nie jest tak po prostu zdeterminowany kombinacją genów dominujących i recesywnych jego rodziców lub przodków - w rzeczywistości dziecko może mieć dowolny kolor oczu, niezależnie od koloru oczu swoich rodziców!
Czym jest kolor oczu?
Za kolor oczu (a dokładniej kolor tęczówki) odpowiada ilość pigmentu (zwanego melaniną) w tęczówce. Istnieją dwa rodzaje melaniny, które określą Twój kolor oczu: eumelanina i feomelanina. Pigmenty te decydują również o kolorze skóry i włosów. Eumelanina to brązowo-czarny pigment odpowiedzialny za brązowe i czarne włosy; feomelanina to czerwony pigment, które dominuje we włosach rudych i blond.
W tęczówkach Iris dominuje pigment heomelanina.
Genetyka koloru oczu
Genetyka koloru oczu jest dość złożona i nie można jej po prostu określić na podstawie samego dziedziczenia. Prawdą jest, że istnieją dwa geny, które w przeważającej mierze odpowiadają za różnice między niebieskimi i brązowymi oczami. Gen OCA2 jest w 75% odpowiedzialny za różnice między niebieskimi i brązowymi oczami, a gen HERC2 kontroluje ilość melaniny wytwarzanej przez gen OCA2. Ilość melaniny w tęczówce w połączeniu z rozpraszaniem światła decyduje ostatecznie o kolorze oczu.
Kolor ślipiąt dziecka pozostanie więc niespodzianką – nawet do trzech lat po urodzeniu! Koniec końców: oczy potrzebują około trzech lat, aby uzyskać swój trwały kolor (a niewielkie zmiany mogą wystąpić nawet po tym czasie).
Czy znasz już te pięć fascynujących faktów na temat koloru oczu?
- W ludzkiej tęczówce lub płynie ocznym nie ma zielonych ani niebieskich pigmentów (jak wyjaśniono powyżej, o kolorze decydują wyłącznie pigmenty melaniny). Niebieskie i zielone oczy są wynikiem rozpraszania światła w przedniej części tęczówki. O kolorze oczu decyduje więc światło, szczególnie w oczach o niskim poziomie pigmentacji.
- Światło słoneczne może zmienić kolor oczu, podobnie jak barwę skóry. Jasne oczy pod wpływem światła słonecznego ciemnieją lub pojawiają się w nich brązowe plamki. W okresach, gdy światła słonecznego jest mniej, np. w zimie, oczy odzyskują swój normalny kolor.
- Najrzadszym kolorem oczu jest zielony, który występuje najczęściej na Bliskim Wschodzie, w Arabii Saudyjskiej, Iranie, Turcji, Pakistanie i Indiach.
- Według duńskich badań niebieskie oczy to prawdopodobnie efekt mutacji genu, który powstał między 6 a 10 tys. lat temu na północny wschód od Morza Czarnego. Może to oznaczać, że wszyscy niebieskoocy ludzie pochodzą od tego samego przodka.
- Jasne oczy są bardziej narażone na działanie promieni słonecznych niż ciemne. Niebieskie, jasnoszare i zielone oczy pochłaniają więcej światła słonecznego przez tęczówkę, co pobudza komórki nerwowe w tylnej części. Z tego względu osoby o jasnych oczach są bardziej wrażliwe na jasne światło niż osoby o ciemniejszych oczach.